HASTALIĞIN YAYILMASINI ÖNLEMEK
Unutulmaması gereken en önemli iki kural:
Virüs ortaya çıktığı zaman cinsel ilişkiden ya da cinsel temastan kaçınınız. Uyarı semptomlarını (yaralarınızın genellikle çıktığı bölgede karıncalanma, yanma, kaşıntı ve muhtemelen adale ağrıları) ilk hissettiğinizde cinsel ilişkide bulunmayı kesiniz ve devam etmeden önce uçuk yaraları tamamen ortadan kalkana kadar bekleyiniz.
Enfekte olmayan eşi korumak için her zaman prezervatif kullanınız. Semptomlarınız olmasa dahi virüs bulaşıcı olabilir. Prezervatif ancak uygun şekilde kullanıldığı takdirde herpesten kısmi koruma sağlar.
İnsanlara genital herpes tanısı konulduğunda, en büyük endişe kaynağı virüsün bulaşma olasılığıdır. Eşlerden birinin virüse sahip olduğu diğerinin sahip olmadığı tek eşli uzun süreli ilişkilerde, genital herpesi bulaştırma riski bir yıllık süre içinde %10 civarındadır.
Virüs ortaya çıktığında
Virüs ortaya çıktığında hastalığın yayılması riski yüksektir. Virüs ortaya çıktığında, eşiniz etkilenen bölgeyle temastan kaçınmalıdır - oral, genital ve anal ilişki dahil.
Virüsün ortaya çıkacağının ilk uyarı işaretlerini ilk fark ettiğiniz zamandan başlamak üzere (uçukların sıkça çıktığı yerlerde karıncalanma, yanma ya da kaşıntı)
Kabarcık ya da uçukların bulunduğu sırada
Uçuklar tamamen iyileşene kadar.
Uçuk ya da kabarcıklar mevcut iken, HSV bulaşabilir. Eşiniz bir uçuk ya da kabarcığı ovaladığında bile temas ile virüsü size bulaştırabilir.
Oral seks genital herpesi eşinizin ağzına ya da yüzüne bulaştırabilir.
Eşlerden birinin yüzünde uçukların bulunduğu bir sırada oral seks yapılması da hastalığın yayılmasına neden olabilir. Yüzdeki uçuklar da herpes virüsünden kaynaklanır ve temas genital herpese yol açabilir.
Uçuk yaraları yokken
HSV cinsel partnerinize herhangi bir zamanda bulaşabilir - hiçbir yara ya da semptomunuz yokken bile. Güvenli cinsel ilişkiler hastalığın yayılma olasılığını azaltır. Ancak virüs yine de deriden yayılabilir ve semptomlar yokken de partnerinize bulaşabilir. Buna "asemptomatik yayılma" denmektedir.
Genital herpesin bulaştırılma riski virüs ile ilk kez enfekte olduğunuz yıl içinde özellikle yüksektir. Virüsün sık ortaya çıktığı insanların virüsü yayma ihtimali daha fazladır.
Güvenli cinsel ilişki virüsün partnerinize geçmesi ihtimalini azaltır.
Virüs ortaya çıkmadan hemen önce ya da hemen sonra yayılma riski yüksektir. Kimi zaman, uçuk ya da uyarı işaretleri yokken bile virüs genital bölgede mevcut olabilir. Buna "asemptomatik yayılma" adı verilir. Genital herpes partnerlere en çok bu dönemde bulaştırılır. Genital bölgedeki adale ağrıları ve kaşıntı, karıncalanma ya da yanma gibi, virüsün yakında ortaya çıkacağına yönelik işaretlere dikkat ediniz. Bu dönem virüsü eşinize bulaştırma riskinin özellikle yüksek olduğu bir dönemdir.
Cinsel ilişki sırasında alınacak tedbirler
Virüsün herhangi bir zamanda mevcut olup olmadığını kesin söylemek mümkün olmadığı için, cinsel ilişkide bulunduğunuz her zaman prezervatif kullanmanız tavsiye edilir. Bununla birlikte, bu önlem bile virüsün yayılma riskini %100 önlemez. Virüs yine de bulaştırılabilir, çünkü prezervatif virüsün bulunduğu bölgeyi tamamen kapatmaz.
Hamile kalmaya çalıştığınızdan dolayı prezervatif kullanmak istemiyorsanız, doktorunuza danışınız.
Hamileyken
Genital herpes çocuk sahibi olma yeteneğinizi etkilemez, ancak herpesi bebeğinize bulaştırma olasılığı elbette bir endişedir. Doktorunuzla yapacağınız bir görüşme sizi rahatlatabilir. Daha fazla bilgi için herpes ve hamilelik bölümüne göz atınız.
HASTALIĞIN TETİKLEYİCİLERİ
Genital herpese sahip insanların çoğunda virüs birden fazla ortaya çıkar. Çoğu durumda, bu tekrar vakaları ilk atak kadar ağrılı ve uzun değildir.
Genital herpese sahip birçok insanda, belirli tetikleyici etmenlerin virüsün ortaya çıkışını başlattığı bilinmektedir. Bu faktörlerden haberdar olursanız, virüsün yeniden ortaya çıkacağını tahmin edebilirsiniz ve partnerinizi korumak için güvenli cinsel ilişki kurabilirsiniz. Ayrıca, virüsün başka bir zaman ortaya çıkmasına yol açan 'tetikleyicilerden' kaçınmaya çalışabilirsiniz.
Eğer epizodik tedavi (atak tedavisi) alıyorsanız - yani, virüs ortaya çıkar çıkmaz antiviral ilaçlar alıyorsanız - ilk semptomlar ortaya çıktıktan sonra ilaçlarınızı ne kadar erken alırsanız, o kadar etkilidir. Bundan dolayı, günlük yaşamınızdaki bir şeyin sizi rekürans karşısında daha hassaslaştırdığını biliyorsanız, ihtiyacınız olduğunda antiviral ilaçlarınızın yanınızda bulunmasını sağlayınız (Bazı insanlar virüsün ortaya çıkma sıklığını azaltmak için her gün 'supresif' tedavi almaktadır).
Bazı yaygın tetikleyici etmenler
Genital herpes atakları yaşayan insanlar aşağıdaki etmenlerin tekrarlayan atakları tetikleyebileceğini bildirmiştir:
Stres - duygusal ya da fiziksel
Bağışıklık sisteminizi zayıflatan diğer hastalık, yaralanma ya da ameliyatlar
Menstruasyon gibi hormonal değişiklikler
Deri iritasyonu (cinsel ilişkide sürtünme dahil)
Bu tetikleyici etmenlerin pek çoğu modern yaşamın vazgeçilmez parçalarıdır. Bununla birlikte, sağlığınıza genel anlamda dikkat ederek bu durum üzerinde kontrol sahibi olabilirsiniz. Uygun beslenme düzeni, yeterli uyku, yeterli hijyen koşulları ve istirahat reküran ataklara karşı daha dayanıklı olmanızı sağlar.
TEDAVİSİ VAR MI
Ne yazık ki, virüs bir kez bulaştığında, ömrünüzün sonuna kadar vücudunuzda kalır ve daha sonra zaman zaman tekrar ortaya çıkabilir.
Virüs tekrar ortaya çıktığında, belkemiğinin tabanındaki sinirlerde (ganglia) yer alan virüs dinlenme yerini terk ederek sinir boyunca dolaşır. Genellikle vücuda girdiği noktaya geri gönüş yapar, fakat bazen yeni kabarcıkların ortaya çıkmasına sebep olur.
Kadın vücudunun yandan görünüşü
Virüsün ortaya çıkışını önlemek ya da ortaya çıkış sıklığını azaltmak için sürekli olarak ilaç alınabilir (baskılama tedavisi).
VAROLAN YÖNTEMLER
Genital herpes için standart, etkili tedavi 'antiviral tedavidir' ve genellikle tablet formunda ilaçlardan oluşur. Antiviral ilaçlar herpes virüsünün vücut içinde çoğalmasını durdurur. Tedavi sadece devam edildiği sürece iş görür ve almayı bıraktığınızda ileride ortaya çıkabilecek durumları engellemez.
Antiviral tedaviler:
HSV ortaya çıktığında atak süresini kısaltabilir ve hızlı iyileşmeye yardımcı olabilir
Virüsün ortaya çıkış sıklığını azaltabilir - ya da tamamen engelleyebilir
Antiviral ilaçlar iki şekilde kullanılabilir:
1. Virüs ortaya çıktığında tedavi (atak tedavisi): 'epizodik' tedavi olarakta bilinir. Epizodik tedavide amaç virüs ortaya çıktıktan sonra atak süresini kısaltmak ve semptomları yatıştırmaktır. Eğer iyi mücadele ediyorsanız ve virüsün ortaya çıkışı çok sık değilse, siz ve doktorunuz epizodik tedavinin en uygun seçenek olduğuna karar verebilirsiniz.
2. Reküran vakaları önlemek ya da geciktirmek (baskılama tedavisi): 'supresif terapi' olarakta bilinir. Eğer ataklar çok sık aralıklarla ortaya çıkıyor ve şiddetli geçiyorsa, - ya da bunları özellikle rahatsız edici buluyorsanız - doktorunuz virüsün kendini göstermesini engellemek üzere günlük olarak oral (ağız yoluyla alınan) antiviral ilaçlar almanızı tavsiye edebilir. Şayet 'epizodik' tedavi görüyorsanız, virüsün ortaya çıkış semptomları ilk görüldüğünde tedavi ne kadar erken başlatılırsa, o kadar etkili olacaktır. Bu yüzden vakit geçirmeden doktorunuzla görüşünüz.
ANTİVİRAL İLAÇLAR
Antiviral ilaçların farklı şekillerde reçete edilebileceğini unutmayınız, bundan dolayı, en iyi sonucu almak için doktorunuzun talimatlarına uyduğunuzdan emin olunuz. Farklı tedavi şekilleri hakkında sorularınız varsa, bunu doktorunuzla görüşünüz.
Antiviral ilaçları epizodik tedavi kapsamında aldığınızda, virüs kendini gösterdiğinde ilaçları almaya ne kadar erken başlarsanız, o kadar etkili olur.
Epizodik tedavi alan birçok insan semptomların ortaya çıkışını tanımayı öğrenebilmekte ve semptomlar ilk işaretlerini verdiğinde ilaçlarını almaya başlayarak virüsün ortaya çıkış şiddetini azaltabilmektedir.
Virüsün kendini göstermesini önlemek ya da sıklığını azaltmak üzere supresif tedavi görüyorsanız, doktorunuzun talimatları doğrultusunda ilaçları her gün kullanmanız önemlidir.
Bu ilaçları kullanırken yan etkilerden yakınıyorsanız, ya da hamileyseniz ya da HIV virüsü taşıyorsanız, bunu doktorunuza bildiriniz
DİĞER YÖNTEMLER
Bazı insanlar reçete edilen ilaçların yanında ya da bu ilaçlar yerine genital herpes için alternatif tedavi yollarını tercih etmektedir. Yaygın olarak tercih edilen alternatif tedavilerden biri gıda takviyesi olarak aminoasit almaktır. Diğer alternatifler ise vitamin almak ya da homeopatik (kişiye özgü tedavi) yollara başvurmaktır.
Bu alternatif tedavilerin herhangi birinin etkili olduğunu ispatlayacak klinik kanıt yoktur. Bununla birlikte, vücudunuzun genel bakımı - iyi beslenme ve yeterince dinlenme - bağışıklık sisteminizi güçlendirebilir ve virüsün kendini gösterme sıklığını azaltmanıza yardımcı olabilir.
BİR AŞISI VAR MI
İnsanların HSV'ne yakalanmasını durduracak bir aşı var mı?
Herpes virüsü ile enfekte olmamış insanları koruyabilecek ya da virüs ile enfekte olanların gelecekte reküran ataklar yaşamasını önleyebilecek bir aşı gelecekte üretilebilir. Bir dizi ilaç şirketi (GlaxoSmithKline dahil) virüs ile hiç enfekte olmamış insanlar için kullanılabilecek bir aşı geliştirmek ya da genital herpes virüsünü taşıyan insanlarda virüsün ileride ortaya çıkışının sıklığını azaltmak için çalışmaktadır.
Bu aşıların genital herpesi önlemede ne kadar etkili olduğunu söylemek için henüz çok erkendir.
BAŞKA NE YAPABİLİRİM
Genital herpes virüsü kendini gösterdiğinde kendi kendinize yardım etmek için bazı basit şeyler yapabilirsiniz.
Uçuk yaralarını ve yaraların etrafındaki deriyi temiz ve kuru tutun. Bölgeyi inceltilmiş tuzlu su ile yıkayınız, bunun ardından kurulanınız ya da saç kurutma makinesi kullanınız.
Yaralarınıza kesinlikle dokunmayınız.
Hafif ağrı kesici tabletler genital herpes ağrılarını yatıştırmaya yardımcı olabilir, ancak yaraların daha hızlı iyileşmesini sağlamaz.
Stresten uzak durmaya çalışınız ve iyi bir beslenme düzeni oturttuğunuzdan ve yeteri kadar istirahat ettiğinizden emin olunuz - aksi takdirde, reküran ataklara karşı hassasiyetiniz artar.
Eğer idrar yaraların sızlamasına yol açıyorsa, idrarınızı yaparken bölgenin üzerine ılık su dökünüz. Bunu en kolay duşta ya da banyoda yapabilirsiniz.
Virüs etkisini kaybedene kadar cinsel ilişkiden uzak durunuz.
Biriyle konuşunuz -ne kadar rahatladığınızı görünce şaşıracaksınız-. Doktorunuz, bir hemşire, ya da eğitimli bir danışman herpesi anlamanıza yardımcı olabilir ve tedavinizi kontrol altında tutabilir.
DOKTORUNUZA DANIŞIRKEN
HSV ile enfekte olduğunuzu düşünüyorsanız, vakit geçirmeden doktorunuzu görmeniz çok önemlidir.
HSV taşıyıp taşımadığınızı kesin olarak ancak bir sağlık profesyoneli söyleyebilir. Herpesin teşhisi virüs kendini gösterdiğinde daha kolaydır.
Genital herpesin her atağı birbirinin aynı değildir. Pek çok farklı semptom vardır, bunlardan kimisi sizde olmayabilir. Virüsün kendini gösterdiği vakalar çok şiddetli ya da çok hafif olabilir. Eğer emin değilseniz, doktorunuza danışınız.
Tedavi gerektiren farklı bir sorununuz da olabilir.
Etkili bir tedaviyi ancak bir doktor reçete edebilir.
Antiviral ilaç tedavisi, durumunuzun özelliklerine bağlı olarak, farklı şekillerde kullanılabilir. Hangi tedavi seçeneklerinin sizin için en iyisi olduğunu doktorunuzla görüşünüz.
Unutmayınız ki, beş insandan birisi herpes virüsü taşımaktadır ve doktorunuz muhtemelen daha önce de bu tür bir durumla karşılaşmıştır.
Bir şeyler yapmaya başladığınızda, büyük olasılıkla rahatlayacaksınız. Doktorunuzdan ya da hemşirenizden manevi destek ve genital herpes için hangi tedavilerin uygulandığı konusunda tavsiyeler isteyebilirsiniz.
Ne Olacak?
Neyi beklediğinizi bildiğinizde daha az gergin hissedeceksiniz:
Tıbbi Geçmiş - Doktor semptomlarınız ve genel sağlık durumunuz hakkında sorular sormak zorundadır. Eğer herpese nasıl yakalandığınızı ya da virüsü eşinize geçirip geçirmediğinizi merak ediyorsanız, sormaktan çekinmeyiniz.
Fiziksel Muayene - Doktorunuz herpes enfeksiyonlarını tanıyacak şekilde eğitilmiştir. Yaralar ilk çıktıklarında daha kolay tanınıp ayırt edilir. Genellikle genel bir fiziksel muayeneden geçirilirsiniz.
Laboratuvar Testleri - Doktorlar tanıyı bir laboratuvar testi ile doğrulamalıdır. Doktorunuz etki altındaki bölgeden virüs numunesi almak için bir doku sürüntüsü kullanabilir. Bu test herpes taşıyıp taşımadığınızı ve taşıyorsanız virüsün hangi tipten olduğunu ortaya çıkarabilir. Test, yaralar kabuk bağlamadan önce, virüsün ortaya çıkışının ilk aşamalarında yapılmalıdır. Kan testi de, test sırasında virüs kendini göstermiş olmasa da, HSV taşıyıp taşımadığınızı gösterebilir.
Reçete - Eğer doktorunuz semptomlarınızın genital herpesten kaynaklandığını düşünüyorsa, reçete edilen ilaçlar virüsün ortaya çıkıp, kalma süresini kısaltabilir ve semptomlarınızın azalmasında yararlı olabilir. Eğer ilaç verildiyse, semptomları fark eder etmez ilacın alınması önemlidir. Doktorunuz, ileride virüsün tekrar ortaya çıkacağını hissettiğinizde ne yapmanız gerektiğini açıklayacaktır ya da virüsün tekrar ortaya çıkmasını önlemek üzere her gün kullanmanız için ilaç verecektir ('supresif' tedavi).
Destek ve Tavsiyeler - Herpesin duygusal etkisine dayanmak genellikle fiziksel semptomlara dayanmaktan daha zordur. Eğer herpesin ilişkileriniz, cinsel yaşamınız, ya da çocuk sahibi olma planlarınız üzerinde oluşturduğu etkiden endişeleniyorsanız, doktorunuz ya da hemşirenizden yardımcı olmasını isteyiniz.
http://www.genitalherpes.gen.tr/gh/gh_nedir.asp