kanser ve genetik

KANSER ve GENETİK


• Kanser çoğu kez bir hastalık gibi görünse de aslında hücre ve dokuları etkileyen karmaşık bir hastalık grubudur.
• Kanserin genetik ile bağlantılı olabileceği düşüncesi ilk kez 20.yy başlarında ortaya atılmış ve bu fikir kanser araştırmalarının kaynağı olarak rol oynar

• Kanser hücre seviyesinde genetik bir bozukluk
olarak kabul edilmektedir
• Genomik değişiklikler kanserle ilişkilidir.Örneğin tek nükleotid değişimi gibi küçük ölçekli veya kromozom kazanımı yada kaybı, viral genomun hücre genomuna katılımı, kromozomun yeniden düzenlenmesi gibi büyük ölçekli genomik değişiklikler kanserin genel özelliğidir.İnsan tümorlerinin büyük çoğunluğu gözle görülür kromozomal değişikliklerle karakterizedir
• Kanserin aile içinde seyredebileceği 200 yılı aşkın süredir bilinmektedir. Kalıtımın net ve ayırıcı özelliği bir çok ailesel kanser formu için belirgin değildir.Hastalar kansere neden olan genin sadece bir mutant allelini kalıtım yoluyla alırlar ve bu gen onları kansere yakalanmaya meyilli hale getirir.Sonunda da kişi , büyük olasılıkla başlı başına mutant allele, diğer genlerdeki mutasyonlara ve çevresel faktörlere bağlı olarak kansere yakalanacaktır.
• Kanser riskini arttıran ve kansere yatkınlık genleri adı verilen bir sınıf geni tanımlaya biliriz.Kansere yatkınlık genlerinin farklı allelleri insanda sporadik olarak da karşımıza çıkabilir.
• Kendiliğinden mutasyonun belirli bir oluşum oranında olması nedeniyle kanserin de her zaman bir alt sınırda oluşum oranı olacaktır. Bu alt sınırın üstünde ve altında mutasyona neden olan çevresel ajanlar kanser gelişiminde rol oynamaktadırlar. İyonize radyasyon, kimyasallar ve virüsler gibi çevresel karsinojenler genelde etkilerini mutasyona neden olarak gösterirler.Oluşan bu mutasyonlar kanserde merkezi rol oynar
HÜCRE DÖNGÜSÜ



• Ökaryotik hücrelerde hücre döngüsü, mitoz bölünme safhaları arasında bir dizi olay ortaya koyar.Döngü kanser genetiği ile çok yakından ilişkilidir
• Hücre Döngüsü:
Mitoz süreci (M faz) boyunca iki nukleusa dağılım için gerekli olan DNA replikasyon (S fazı) işleviyle devam etmektedir.
• Bu işlevin arasına boşluk olarak anılan G1 ve G2 adı verilen iki basamak katılmıştır.G1 S ve G2 hep birlikte hücre döngüsünün İnterfaz bölümünü oluşturmaktadır
HÜCRE DÖNGÜSÜNÜN KONTROLÜ
• Hücre döngüsünün kontrolü noktaları, G1/S geçiş ve G2/M geçiş noktalarının yakınında yer almaktadır.Her iki noktada döngünün ilerlemesine veya durmasına karar verilmektedir.Bu kararların verilmesinin kontrolü iki sınıf protein tarafından yapılmaktadır.Birincisi; protein kinazlar olarak bilinen enzimlerdir.İkinci grup ise siklinlerdir.
MUTANT GENLER
• Genetik çalışmalar pek çok genin mutasyona uğramasının özgül kanserlere yatkınlığı sağladığını kanıtlamıştır.Kanserin, kontrolsüz hücre bölünmesi ve metastaz yeteneği olarak iki özelliğinin olduğu açıkça bilinmektedir.
TÜMÖR SÜPRESSOR GENLER
• Genel olarak Mitoz iki yolla düzenlenir.
• 1-Hücre bölünmesini baskılayan genlerin normal işleviyle
• 2-Hücre bölünmesini yürüten genlerin normal işleviyle
• Birinci sınıf Tümör Baskılayıcı Genler olarak adlandırılır, hücre döngüsü bölümlerinin birbirine geçişini baskılar yada inaktive eder ve hücre bölünmesini durdurur. Bu genler yada onların Bu genler yada onların ürünleri, hücre bölünmesi için ya inaktif olmalıdırlar yada hücrede bulunmamalıdırlar. Eğer bu genler kalıcı olarak inaktive edilirse yada mutasyonla ortadan kaldırılırsa, hücre bölünmesinin kontrolü kaybolur ve hücre kontrolsüz bir şekilde bölünüp çoğalmaya başlar.
• Kanser gelişimi için tümör baskılayıcı genlerin allellerinin her ikiside mutlaka mutasyona uğraması gerekir.
p53 TÜMÖR BASKILAYICI GENİ
• P53 normalde tümör baskılayıcı gen olarak hücrelerin hücre döngüsünün G1’den S fazına geçişini kontrol eder.p53 mutasyonları meme,akciğer mesane ve kolon kanserlerini içeren pek çok kanser çeşidinde bulunmuştur
p53 proteini iki olası yanıtın başlatılmasını sağlar.
• 1-Hücre döngüsünü durdurabilir.Böylece DNA onarımını teşvik eder.
• 2-Apoptoza öncülük eden bir seri olayı başlatır.Böylece genetik olarak programlı hücre ölümü oluşur.
ONKOGENLER
• Normal fonksiyonu hücre bölünmesini teşvik etmek olan genler proto-onkogenler olarak adlandırılırlar.
• Eğer proto-onkogenler sürekli çalışır hale gelirse kontrolsüz hücre bölünmesine neden olur
• Bu genlere ONKOGEN adı verilir.

METASTAZ
• Kanser hücreleri kendi büyüme ve bölünmelerini kontrol etme yeteneğini kaybetmiştir.Sonuç olarak, komşu dokuları istila edebilen yetenekte malign tümörler geliştirebilirler.Bazen, kanser hücreleri birincil tümörden ayrılır ve vücutta her hangi bir yere yerleşir; orada da büyür, bölünür ve ikincil tümörler üretir.Metastaz olarak adlandırılan bu olay kanser hastalarında genellikle ölüme neden olur
• Metastaz, matriks kesici enzimleri kodlayan veya düzenleyen genlerle kontrol edilebilir.Son yapılan çalışmalar metalloproteinazlar olarak adlandırılan protein kesen enzimlerin hücre istilası için gerekli olduğunu göstermiştir. Yüksek yeteneğe sahip olan tümör hücreleri, daha az istila etme özelliği olan tümör hücre dizilerinden daha fazla miktarda metalloproteinazlar üretirler.
TRANSLOKASYON KANSER İLİŞKİSİ
• Kromozom sayısındaki ve yapısındaki değişiklikler genellikle çeşitli kanser tipleriyle ilişkilidir.Translokasyon, bir kromozom parçasını birinden diğerine aktarıldığı kromozom mutasyonudur
GENOMİK KARARSIZLIK
• Genetik bozuklukların en az üç tipi; replikasyon ve DNA tamirinde oluşan bozukluklar, yanlış kromozom ayrılmaları ve hücre döngüsün kontrolündeki bozukluklar genomik kararsızlığa(dayanıksızlığa) neden olur.
ÇEVRESEL AJANLAR


• Tüm kanserlerin en az %50’sinin çevresel etmenlerle uyarıldığı tahmin edilmektedir
• Kanserden sorumlu olan çevresel faktörler;
• radyasyona maruz kalma,
• güneş ışığına maruz kalma,
• virüsler,
• ilaçlar ile
• diyet ve tütün kullanımı gibi kişisel alışkanlıkları ve özellikleri içine almaktadır.
• Bireylerin eğitimi ve mantıklı seçenekleri, tüm insan kanserlerinin büyük bir yüzdesini önleyecektir.

umarım beğenirsiniz. kanserin genetik ile bağlantısını mümkün olduğunca kısa anlatmaya çalıştım...